المَكتَبَةُ الشَّامِلَةُ السُّنِّيَّةُ

الرئيسية

أقسام المكتبة

المؤلفين

القرآن

البحث 📚

ألكالا) ويقال له جُخْضُون أيضاً (فوك قسم 1). جُخْضُون: انظر ما - تكملة المعاجم العربية - جـ ٢

[رينهارت دوزي]

فهرس الكتاب

- ‌حرف ال‌‌تاء:

- ‌تا

- ‌ تابلحوت:

- ‌ تابان:

- ‌ تابوت:

- ‌ تاختج:

- ‌ تارشته:

- ‌ تازرت:

- ‌ تازَرْدِيَّة:

- ‌ تازقي:

- ‌ تاسرغنت:

- ‌ تاسْكَرَة:

- ‌ تاسَلْغَة:

- ‌ تأسممت:

- ‌ تاسومة:

- ‌ تاسى السمت:

- ‌ تاغَنْدَسْت:

- ‌ تافزة:

- ‌ تافسيا:

- ‌ تافَغَة:

- ‌ تانَغُوت:

- ‌ تاقْرة:

- ‌ تاك:

- ‌ تاكسا قهر:

- ‌ تاكوت:

- ‌ تالسَب:

- ‌ تَالْمَة:

- ‌ تالة:

- ‌ تأم:

- ‌ تامجاثت:

- ‌ تامشاورت:

- ‌ تامكَسْود:

- ‌ تانبول:

- ‌ تانغث:

- ‌ تانفيّت:

- ‌تب

- ‌ تَانْقُلْت:

- ‌ تبَانْدَة:

- ‌ تبر:

- ‌ تَبرْنَة:

- ‌ تَبرْوَري:

- ‌ تبرزق، تبرزاق:

- ‌ تَبْزَة:

- ‌ تبس:

- ‌ تبع:

- ‌ تِبْغ:

- ‌ تبل:

- ‌ تَبْلِيُوَة:

- ‌ تبن:

- ‌ تَبُّون:

- ‌ تبودك:

- ‌ تَتر، وتترىّ:

- ‌ تتن:

- ‌ تجر:

- ‌ تجه:

- ‌ تحت:

- ‌ تحف:

- ‌ تحن:

- ‌ تخّ:

- ‌ تخاريص:

- ‌ تخت:

- ‌ تَخْتَبُوش:

- ‌ تختج:

- ‌ تَخْطَروان:

- ‌ تخم:

- ‌ تَدّ:

- ‌ نرّ:

- ‌ تراخور:

- ‌ ترارية:

- ‌ تراكل:

- ‌ ترب:

- ‌ تُرْباغَة:

- ‌ تُرْبِد:

- ‌ تَرْبَس:

- ‌ تُرْبَل:

- ‌ تِرْبنْتين أو تربنتينا:

- ‌ تَرتَبيك:

- ‌ تَرْتَر:

- ‌ تَرْجَم:

- ‌ ترح:

- ‌ تُرْدَة:

- ‌ تُرْدلَّة:

- ‌ ترز:

- ‌ تَرْزازُو:

- ‌ ترس:

- ‌ تَرْسانَة:

- ‌ ترستوج:

- ‌ تُرْسْخانة:

- ‌ تُرْسُم:

- ‌ تُرْش

- ‌ تَرْشم

- ‌ تُرُغل:

- ‌ ترف:

- ‌ ترفاس:

- ‌ ترفس:

- ‌ ترق:

- ‌ ترك:

- ‌ ترَكاش:

- ‌ تُرْكُمانيَّة:

- ‌ تَرْلِك أو تَرْليك:

- ‌ ترم:

- ‌ ترما:

- ‌ ترماخية:

- ‌ تُرُمبْة:

- ‌ ترَمس:

- ‌ ترمنان:

- ‌ تَرَمَنْتْين:

- ‌ ترن:

- ‌ تُرُنْج:

- ‌ تَرنجبيل:

- ‌ تُرُنجبيل:

- ‌ ترنشان:

- ‌ ترنكر:

- ‌ تَرِنْكِيت:

- ‌ ترة:

- ‌ تَرهْلة:

- ‌ تَرْياق:

- ‌ تِرياق:

- ‌ تِرْيال:

- ‌ تزم:

- ‌ تسال:

- ‌ تسترية:

- ‌ تسع:

- ‌ تِشْرِين:

- ‌ تَشْمِيزَج:

- ‌ تطلوس:

- ‌ تعب:

- ‌ تعتُبط:

- ‌ تعتع:

- ‌ تَعْرُو:

- ‌ تعس:

- ‌ تَغْتَغ:

- ‌ تغر:

- ‌ تغندس:

- ‌ تف:

- ‌ تَفَايا:

- ‌ تفتف:

- ‌ تفاح:

- ‌ تَفُرْمَة:

- ‌ تِفْقَة:

- ‌ تفك:

- ‌ تفل:

- ‌ تفلاّيس:

- ‌ تفنك:

- ‌ تفه:

- ‌ تقر:

- ‌ تقس:

- ‌ تقل:

- ‌ تقن:

- ‌ تقي:

- ‌ تكَ:

- ‌ تكبيت:

- ‌ تَكْتَكَ:

- ‌ تَكَرْنينَة:

- ‌ تُكروري:

- ‌ تَكُفْوُر:

- ‌ تكلارات:

- ‌ تَكْنَة:

- ‌ تكوت:

- ‌ تَكِيَّة

- ‌ تل

- ‌ تَلْب:

- ‌ تلتل:

- ‌ تُلْتِي:

- ‌ تلج:

- ‌ تلد:

- ‌ تلس:

- ‌ تلع:

- ‌ تلغودة:

- ‌ تلف:

- ‌ تلم:

- ‌ تلمذ:

- ‌ تلو:

- ‌ تمّ:

- ‌ تَتِمَّة:

- ‌ تمتم:

- ‌ تمر:

- ‌تَمَرَ

- ‌ تيموردي:

- ‌ تّمْسَحَ:

- ‌ تَمَغْرَة:

- ‌ تمق:

- ‌ تمك:

- ‌ تمن:

- ‌ تميسندة:

- ‌ تنّ:

- ‌ تنباك:

- ‌ تنبيقة:

- ‌ تَنْبَل:

- ‌ تَنْبْورُ:

- ‌ تنتواسي:

- ‌ تنج:

- ‌ تند:

- ‌ تندو:

- ‌ تنر:

- ‌ تنسوخ:

- ‌ تَنَك:

- ‌ تَنْهَة:

- ‌ تنوة:

- ‌ تَهْتَه:

- ‌ تهرّج:

- ‌ تهم:

- ‌ توا:

- ‌ توب:

- ‌ تُوته:

- ‌ توتل:

- ‌ تُوتْياء:

- ‌ توج:

- ‌ توجده:

- ‌ تودريج:

- ‌ تور:

- ‌ تورزي:

- ‌ تَوَّز:

- ‌ توسَّن:

- ‌ توفالت:

- ‌ توق:

- ‌ تِوَلْوَل:

- ‌ تومع:

- ‌ تُو مُون:

- ‌ تون:

- ‌ تونسي:

- ‌ تُوِ نيّة:

- ‌ توه:

- ‌ تُوِيزَة:

- ‌ توينة:

- ‌ تَيْبَتَ:

- ‌ تير:

- ‌ تِيرِاتتي:

- ‌ تيس:

- ‌ تيع:

- ‌ تِيْغَنْطَست:

- ‌ تيكوت:

- ‌ تيل:

- ‌ تِيلار:

- ‌ تيمسندة:

- ‌ تين:

- ‌ تيه:

- ‌حرف الثاء:

- ‌ ثاريقة:

- ‌ ثافسيا:

- ‌ ثال:

- ‌ ثالل:

- ‌ ثَأْلُولَة:

- ‌ ثبت:

- ‌ ثَبْثَبٌ:

- ‌ ثبج:

- ‌ ثبر

- ‌ ثبط:

- ‌ ثجّ:

- ‌ ثجل:

- ‌ ثخب:

- ‌ ثخن:

- ‌ ثدي:

- ‌ ثرّ:

- ‌ ثرب:

- ‌ ثرد:

- ‌ ثرو:

- ‌ثري

- ‌ ثعب:

- ‌ ثعلب:

- ‌ ثغر:

- ‌ ثغو:

- ‌ ثُفَّاء:

- ‌ ثفر:

- ‌ ثفل:

- ‌ ثفن:

- ‌ ثفى:

- ‌ ثقب:

- ‌ ثقف:

- ‌ ثفل:

- ‌ثل

- ‌ ثلب:

- ‌ ثلث

- ‌ ثلج:

- ‌ ثلخ:

- ‌‌‌ ثلع:

- ‌ ثلع:

- ‌ ثمّ:

- ‌ ثمد:

- ‌ ثمر:

- ‌ ثمل:

- ‌ ثمن:

- ‌ تنط:

- ‌ ثنى:

- ‌ ثوب:

- ‌ ثور:

- ‌ ثول:

- ‌ ثوم:

- ‌ ثُومُس:

- ‌ ثوى:

- ‌ ثيل:

- ‌حرف ال‌‌جيم:

- ‌ج

- ‌ جَأجَأ:

- ‌ جأر:

- ‌ جاروت:

- ‌ جأف:

- ‌ جاليش:

- ‌ جام:

- ‌ جامكية:

- ‌ جاموس:

- ‌ جامليون:

- ‌ جانت قبطة:

- ‌ جاندار:

- ‌ جانطيان:

- ‌ جاودار:

- ‌ جَاورَشْ:

- ‌ جاوري:

- ‌ جاوش:

- ‌ جاوشير:

- ‌ جاووش:

- ‌ جاوي

- ‌ جَاوِيش:

- ‌ جبّ:

- ‌ جَبَا

- ‌ جبجب:

- ‌ جبح:

- ‌ جبخ:

- ‌ جبخانة:

- ‌ جبدلي:

- ‌ جبذ:

- ‌ جبر:

- ‌ جبراس:

- ‌ جبز:

- ‌ جبس:

- ‌ جِبْسِين:

- ‌ جَبْقُن:

- ‌ جبل:

- ‌ جبن:

- ‌ جبنجويه:

- ‌ جبه:

- ‌ جبى:

- ‌ جِتْر:

- ‌ جثّ:

- ‌ جِثليق:

- ‌ جثم:

- ‌ جَجْعَن:

- ‌ جَحّ:

- ‌ جحد:

- ‌ جَحْدَب:

- ‌ جحر:

- ‌ جحش:

- ‌ جحف:

- ‌ جحفل:

- ‌ جحلق:

- ‌ حجم:

- ‌ جخّ:

- ‌ جَخْجُور:

- ‌ جَخْذَنَ:

- ‌ جدّ:

- ‌ جدب:

- ‌ جدر:

- ‌ جدس:

- ‌ جدف:

- ‌ جدل:

- ‌ جدم:

- ‌ جدن:

- ‌ جدو:

- ‌جدى

- ‌ جذب:

- ‌ جذر:

- ‌ جذع:

- ‌ جذف:

- ‌‌‌ جذل:

- ‌ جذل:

- ‌ جذم:

- ‌‌‌ جر:

- ‌ جر:

- ‌ جرأ:

- ‌ جَرَابُوح:

- ‌ جَرَاسِيا:

- ‌ جَرَافَن:

- ‌ جرب:

- ‌ جربز:

- ‌ جربندية:

- ‌ جَرْبُوز= يَربُوز:

- ‌ جربوع:

- ‌ جرثم:

- ‌ جرج:

- ‌ كرَّكاع:

- ‌ جُرْجانِيّ:

- ‌ جرجر:

- ‌ جرجرينج:

- ‌ جِرْجس:

- ‌ جَرْجَق:

- ‌ جَرجم:

- ‌ جرح:

- ‌ جرخ:

- ‌ جرد:

- ‌ جَرْدَق و‌‌جَرْذَق، جَرْدَقة وجَرْذَقة:

- ‌جَرْذَ

- ‌ جردم:

- ‌ جِرْدَوْن:

- ‌ جرز:

- ‌ جَرَزُون:

- ‌ جَرْزَ:

- ‌ جرس:

- ‌ جرش:

- ‌ جرص:

- ‌ جرط:

- ‌ جرع:

- ‌ جرف:

- ‌ جرق:

- ‌ جرك

- ‌جركش

- ‌ جرم:

- ‌ جرمز:

- ‌ جَرْمَشَق:

- ‌ جرمقاني

- ‌ جرن:

- ‌ جرنوب:

- ‌ جَرْنِيز:

- ‌ جَرْنَيْط

- ‌ جره:

- ‌ جرو:

- ‌ كَّزْوَنَّش:

- ‌ جِرِوِيا:

- ‌ جرى:

- ‌ جَزَّ:

- ‌جَزّا

- ‌ جُزْدان:

- ‌ جزر:

- ‌ جزع:

- ‌ جزف:

- ‌ جزل:

- ‌ جزم:

- ‌ جِزما زَج:

- ‌ جزن:

- ‌جزي

- ‌ جَزوِيرَة:

- ‌ جسّ:

- ‌ جسأ:

- ‌ جُسْت:

- ‌ جسد:

- ‌ جسر:

- ‌ جسم:

- ‌ جشأ:

- ‌ جشر:

- ‌ جشع:

- ‌ جشم:

- ‌ جَشْمَك:

- ‌ جشو:

- ‌ جصّ:

- ‌ جَصْطَن:

- ‌ جَضّ:

- ‌ جَطْرِيّة:

- ‌ جعب:

- ‌ جعجع:

- ‌ جعد:

- ‌ جعر:

- ‌ جَعْرافِيّا:

- ‌ جعز:

- ‌ جعس:

- ‌ جعص:

- ‌ جعفر:

- ‌ جعفل:

- ‌ جعل:

- ‌ جعلس:

- ‌ جَعْلَك:

- ‌ جَعْلَل:

- ‌ جعم:

- ‌ جعمص:

- ‌ جعو:

- ‌ جغجغ:

- ‌ جغرافي

- ‌ جغل مغل:

- ‌ جغلل:

- ‌ جغم:

- ‌ جغن:

- ‌ جغنوق:

- ‌ جفّ:

- ‌ جفُت:

- ‌ جَفْتا:

- ‌ جفْتاه:

- ‌ جِفُتْلِك:

- ‌ جفر:

- ‌ جَفِص:

- ‌ جفل:

- ‌ جِفْلاطة:

- ‌ جفن:

- ‌ جفو:

- ‌ جفى:

- ‌ جقّ:

- ‌ جقجق:

- ‌ جَقْرَمَ:

- ‌ جَقْشِير:

- ‌‌‌ جقل:

- ‌ جقل:

- ‌ جقم:

- ‌ جَقْمَق:

- ‌جكَ

- ‌ جَكَال

- ‌ جكر:

- ‌ جلّ:

- ‌ جلاو:

- ‌ جلب:

- ‌ جَلُبارة

- ‌ جلبرة:

- ‌ جلط:

- ‌ جَلْبَهنك:

- ‌ جلجل:

- ‌ جلح:

- ‌ جلحم:

- ‌ جلخ:

- ‌ جلد:

- ‌ جلز:

- ‌ جلس:

- ‌ جَلْسين أو كَلسين:

- ‌ جلط:

- ‌ جُلْعَد:

- ‌ جلغ:

- ‌ جلف:

- ‌ جُلُفْت:

- ‌ جلفط:

- ‌ جلق:

- ‌ جلك:

- ‌ جلم:

- ‌ جُلُّنَار:

- ‌ جَلَنْك:

- ‌ جلو:

- ‌جم

- ‌ جَلِينّس:

- ‌ جمجم:

- ‌ جمح:

- ‌ جمد:

- ‌ جَمْدَار:

- ‌ جمر:

- ‌ جمز:

- ‌ جمس:

- ‌ جمسعرم:

- ‌ جُمُسْفَرَم:

- ‌ جمش:

- ‌ جَمُشَك:

- ‌ جمع:

- ‌ جُمَقْدار:

- ‌ جمل:

- ‌ جملج:

- ‌ جمن:

- ‌ جمهر:

- ‌ جَنّ:

- ‌جَنَّبَ

- ‌ جَنَارِيُوه:

- ‌ جَنْبَد أو جَنْبذَ:

- ‌ جَنْبِر وحِنْبَل:

- ‌ جنت أورية:

- ‌ جنت قابطة:

- ‌ جنتيان:

- ‌ جَنْج وجِنْج:

- ‌ جِنْجِبَاسَة

- ‌ جُنْجُر:

- ‌ جنجق:

- ‌ جنْجُل:

- ‌ جمح

- ‌ جند:

- ‌ جُنْدُب:

- ‌ جُنْد بادُسْتَر:

- ‌ جندل:

- ‌ جنر:

- ‌ جنز:

- ‌ جنزبيل:

- ‌ جَنَّزَر:

- ‌ جنس:

- ‌ جنسياته:

- ‌ جنسرون:

- ‌ جنفس:

- ‌ جنفص:

- ‌ جنقل:

- ‌ جَنْك

- ‌ جننوني:

- ‌ جَنَهُ:

- ‌ جَنْوِى:

- ‌ جنى:

- ‌ جهار كاه:

- ‌ جهازك:

- ‌ جِهْبِذ:

- ‌‌‌ جَهْجَنْدَم:

- ‌ جَهْجَنْدَم:

- ‌ جهر:

- ‌ جهرم:

- ‌ جهز:

- ‌ جهش:

- ‌ جهل:

- ‌ جهم:

- ‌ جَهَنَّم (1062)

- ‌ جهى:

- ‌ جَوَّ:

- ‌ جواشير:

- ‌ جُوانبِيرة

- ‌ جوب:

- ‌ جوبان:

- ‌ جُوتارية:

- ‌ جوج:

- ‌ جَرْجَح:

- ‌ جوجخ

- ‌ جوجخانة:

- ‌ جَوْجَل:

- ‌ جوجن:

- ‌ جَوْجَوْ:

- ‌ جو حذر:

- ‌ جوخ:

- ‌ جود:

- ‌ جُوذَاب:

- ‌ جور:

- ‌ جوز:

-

- ‌ جَوْزينق:

- ‌ جَوْش:

- ‌ جوشيصيا

- ‌ جوط:

- ‌ جوع:

- ‌ جوف:

- ‌ جوق:

- ‌ جوك:

- ‌ جوكان:

- ‌ جُوكانْدار أو جُوكَندار:

- ‌ جول:

- ‌ جومطريقا وجومطريقي

- ‌ جون:

- ‌ جوه:

- ‌ جوهر:

- ‌ جوي:

- ‌ جيأ:

- ‌ جيب:

- ‌ جيح:

- ‌ جَيَّر:

- ‌ جيس:

- ‌ جَيْسُوَان:

- ‌ جيش:

- ‌جَيفَّ

- ‌ جِيَل

- ‌ جَيْلكَة:

- ‌ جينَة:

الفصل: ألكالا) ويقال له جُخْضُون أيضاً (فوك قسم 1). جُخْضُون: انظر ما

ألكالا) ويقال له جُخْضُون أيضاً (فوك قسم 1).

جُخْضُون: انظر ما تقدم جُخُنَّة: امرأة خرقاء (محيط المحيط) وفيه: وعند العامة هي الخرقاء التي لا خير فيها.

•‌

‌ جدّ:

جَدَّ، يقال: جَدَّ هذا منى أي عظم عندي (المقري 1: -21 حيث تصحيح فليشؤر (إضافات وتصحيحات) تؤيده طبعة بولاق) ويقال: جدّ في أن اجتهد في، كما يقال: جدّ أن أيضاً.

ويقال أيضاً: جدّ السير أي أسرع فيه، بدل جدّ في السير، أو أجدّ السير. ففي النويري افريقية (45و): وجدَّ السيرَ. وفي معجم الأسبانية (ص449): جدّ سيرٍ (كارتاس 195، 197، 203، 233 وفي مواضع كثيرة من هذا الكتاب).

وجدَّ: وسّع، كبّر، ضخّم (هلو) وجدَّ فيه: معناه في معجم فوك: loqui per alium، وأرى أن هذا خطأ، أو أن الناسخ قد حرف الشرح اللاتيني، لان جدّ في كلامه معناه لم يهزل (انظر لين).

جدَّدَ: يقال: جدَّد له ثوبا: أهدى له ثوبا جديدا (الملابس 329).

وجدّد الخيل: ركب خيلا أخرى غير التي كان يركبها (بوشر) - وجدَّد له زادا: قدم له زادا جديدا (كرتاس 6، 9، 10) - وجدّد الزاد والذخائر: هيأ زادا وذخائر جديدة (بوشر). وفي ابن جبير (ص32): جدّدنا فيه الماء والحطب والزاد.

وجدّد الشرب: استأنف الشرب (المقدمة 3: 409).

وهذه الكلمة جدَّد، أو ربما جادَّ تعني في معجم الكالا Bataller por la lie أي حارب دفاعا عن الشرع، ويمكن ان يفهم هذا بصور مختلفة.

جادَّ. جادّه القتال: قاتله بجد، اجتهد في قتاله (معجم المتفرقات) وانظر آخر ما ذكرنا في جدَّد.

تجدَّدّ له: اجتهدوا في أمره، ففي حيان - بسام (1ق): وأنكسر الوزراء المدبرون قرطبة أمره فتجددوا لطلبه وطلب دعاته وسجنوا.

استجد. يقال: استجد قصيدة أي استحدث قصيدة، نظم قصيدة جديدة (أبو الوليد101) - واستجدّ النساء الطرحة في زمانه أي استحدثن الطرحة في زمانه (دي ساسي مختار 2: 269) - واستجدّ همَّة في: بذل جهدا جديدا في فعله (عباد 2: 251) وفعل هذا لكي يستجدّ له بذلك خلالا أي

ص: 148

لكي يكتسب خلالا جديدة (تاريخ البربر 2: 151).

جَدّ (وبالعامية جِدّ محيط المحيط): أخو الجَدّة (الكالا) وجَدّ: أصل السلالة، اصل النسب (الكالا).

وجَدّ البئر: قوقع، حلزون، بزّان (فوك).

جِدّ، والعامة فتح الجيم (محيط المحيط): الاجتهاد في الأمر، وضد الهزل - وبجدّ: بنفاذ، بطريقة فعّالة (الكالا) - ومن جد: برصانة، بوقار (بوشر).

جَدَّة: أخت الجدّة (ألكالا) جِدّيّ: وقور، رصين (بوشر).

جَدِيَّة: جِدّة، حداثة (بوشر) - ونضاره، ألق الألوان (بوشر).

جَدِيد: مبتدئ في الرهبانية (ألكالا) - وطارئ على البلد (ألكالا) - ويقال مجازا: وجه جديد: نقيّ، نضير. وكذلك جبهة جديدة: نقية نضرة. (أنظر معجم مسلم) - واسم نقد من النحاس، وقد أطلق اسم (جديد) على نقد من النحاس ضرب أما في عهد الملك المؤيد ليعوض به الدراهم التي رفع سعرها، وأما في عهد غيره ليسد بها قلة نقد الفضة (صفة مصر 16: 299) وفيه: جديد نقد من النحاس، واثنا عشر يساوي بارة (صفة مصر 18، القسم الأول ص104 رقم 1).

وفي محيط المحيط: الجديد يساوي تسع بارات. وعشر قطع من هذا النقد تساوي نصف فضة (لين ترجمة ألف ليلة 3: 526 رقم 256 ألف ليلة 3: 461، 4: 688) ويجمع على أجداد (أنظر أعلاه) وجدد (ألف ليلة طبعة بولاق 2: 347) وتنطق جُدُد بضمتين، وجُدَد بضم ففتح (محيط المحيط)، وعند لين جِدَد بكسر ففتح، ولا تستعمل هذه النقود الآن (لين 1: 1).

وجديد: حقيبة يحملها البوهيمون (الغجر) ويضعون فيها أدوات العرافة (الملابس 260 رقم 7).

وجديد: اسم ضريبة= هلالي (ميهرن 26).

جَدِيَدة: اسم قطعة من النقد (بلجراف 2: 178).

جدائد: جمع جَدَّ: أخاديد (أبو الوليد 123).

جادّ: شريف، جليل، ماجد (رولاند) جادة: إصلاح، تقويم (ألكالا).

مُجَدَّد: جديد، حادث، غر، مبتدئ (بوشر).

ص: 149