المَكتَبَةُ الشَّامِلَةُ السُّنِّيَّةُ

الرئيسية

أقسام المكتبة

المؤلفين

القرآن

البحث 📚

‌ جنبد أو جنبذ: - تكملة المعاجم العربية - جـ ٢

[رينهارت دوزي]

فهرس الكتاب

- ‌حرف ال‌‌تاء:

- ‌تا

- ‌ تابلحوت:

- ‌ تابان:

- ‌ تابوت:

- ‌ تاختج:

- ‌ تارشته:

- ‌ تازرت:

- ‌ تازَرْدِيَّة:

- ‌ تازقي:

- ‌ تاسرغنت:

- ‌ تاسْكَرَة:

- ‌ تاسَلْغَة:

- ‌ تأسممت:

- ‌ تاسومة:

- ‌ تاسى السمت:

- ‌ تاغَنْدَسْت:

- ‌ تافزة:

- ‌ تافسيا:

- ‌ تافَغَة:

- ‌ تانَغُوت:

- ‌ تاقْرة:

- ‌ تاك:

- ‌ تاكسا قهر:

- ‌ تاكوت:

- ‌ تالسَب:

- ‌ تَالْمَة:

- ‌ تالة:

- ‌ تأم:

- ‌ تامجاثت:

- ‌ تامشاورت:

- ‌ تامكَسْود:

- ‌ تانبول:

- ‌ تانغث:

- ‌ تانفيّت:

- ‌تب

- ‌ تَانْقُلْت:

- ‌ تبَانْدَة:

- ‌ تبر:

- ‌ تَبرْنَة:

- ‌ تَبرْوَري:

- ‌ تبرزق، تبرزاق:

- ‌ تَبْزَة:

- ‌ تبس:

- ‌ تبع:

- ‌ تِبْغ:

- ‌ تبل:

- ‌ تَبْلِيُوَة:

- ‌ تبن:

- ‌ تَبُّون:

- ‌ تبودك:

- ‌ تَتر، وتترىّ:

- ‌ تتن:

- ‌ تجر:

- ‌ تجه:

- ‌ تحت:

- ‌ تحف:

- ‌ تحن:

- ‌ تخّ:

- ‌ تخاريص:

- ‌ تخت:

- ‌ تَخْتَبُوش:

- ‌ تختج:

- ‌ تَخْطَروان:

- ‌ تخم:

- ‌ تَدّ:

- ‌ نرّ:

- ‌ تراخور:

- ‌ ترارية:

- ‌ تراكل:

- ‌ ترب:

- ‌ تُرْباغَة:

- ‌ تُرْبِد:

- ‌ تَرْبَس:

- ‌ تُرْبَل:

- ‌ تِرْبنْتين أو تربنتينا:

- ‌ تَرتَبيك:

- ‌ تَرْتَر:

- ‌ تَرْجَم:

- ‌ ترح:

- ‌ تُرْدَة:

- ‌ تُرْدلَّة:

- ‌ ترز:

- ‌ تَرْزازُو:

- ‌ ترس:

- ‌ تَرْسانَة:

- ‌ ترستوج:

- ‌ تُرْسْخانة:

- ‌ تُرْسُم:

- ‌ تُرْش

- ‌ تَرْشم

- ‌ تُرُغل:

- ‌ ترف:

- ‌ ترفاس:

- ‌ ترفس:

- ‌ ترق:

- ‌ ترك:

- ‌ ترَكاش:

- ‌ تُرْكُمانيَّة:

- ‌ تَرْلِك أو تَرْليك:

- ‌ ترم:

- ‌ ترما:

- ‌ ترماخية:

- ‌ تُرُمبْة:

- ‌ ترَمس:

- ‌ ترمنان:

- ‌ تَرَمَنْتْين:

- ‌ ترن:

- ‌ تُرُنْج:

- ‌ تَرنجبيل:

- ‌ تُرُنجبيل:

- ‌ ترنشان:

- ‌ ترنكر:

- ‌ تَرِنْكِيت:

- ‌ ترة:

- ‌ تَرهْلة:

- ‌ تَرْياق:

- ‌ تِرياق:

- ‌ تِرْيال:

- ‌ تزم:

- ‌ تسال:

- ‌ تسترية:

- ‌ تسع:

- ‌ تِشْرِين:

- ‌ تَشْمِيزَج:

- ‌ تطلوس:

- ‌ تعب:

- ‌ تعتُبط:

- ‌ تعتع:

- ‌ تَعْرُو:

- ‌ تعس:

- ‌ تَغْتَغ:

- ‌ تغر:

- ‌ تغندس:

- ‌ تف:

- ‌ تَفَايا:

- ‌ تفتف:

- ‌ تفاح:

- ‌ تَفُرْمَة:

- ‌ تِفْقَة:

- ‌ تفك:

- ‌ تفل:

- ‌ تفلاّيس:

- ‌ تفنك:

- ‌ تفه:

- ‌ تقر:

- ‌ تقس:

- ‌ تقل:

- ‌ تقن:

- ‌ تقي:

- ‌ تكَ:

- ‌ تكبيت:

- ‌ تَكْتَكَ:

- ‌ تَكَرْنينَة:

- ‌ تُكروري:

- ‌ تَكُفْوُر:

- ‌ تكلارات:

- ‌ تَكْنَة:

- ‌ تكوت:

- ‌ تَكِيَّة

- ‌ تل

- ‌ تَلْب:

- ‌ تلتل:

- ‌ تُلْتِي:

- ‌ تلج:

- ‌ تلد:

- ‌ تلس:

- ‌ تلع:

- ‌ تلغودة:

- ‌ تلف:

- ‌ تلم:

- ‌ تلمذ:

- ‌ تلو:

- ‌ تمّ:

- ‌ تَتِمَّة:

- ‌ تمتم:

- ‌ تمر:

- ‌تَمَرَ

- ‌ تيموردي:

- ‌ تّمْسَحَ:

- ‌ تَمَغْرَة:

- ‌ تمق:

- ‌ تمك:

- ‌ تمن:

- ‌ تميسندة:

- ‌ تنّ:

- ‌ تنباك:

- ‌ تنبيقة:

- ‌ تَنْبَل:

- ‌ تَنْبْورُ:

- ‌ تنتواسي:

- ‌ تنج:

- ‌ تند:

- ‌ تندو:

- ‌ تنر:

- ‌ تنسوخ:

- ‌ تَنَك:

- ‌ تَنْهَة:

- ‌ تنوة:

- ‌ تَهْتَه:

- ‌ تهرّج:

- ‌ تهم:

- ‌ توا:

- ‌ توب:

- ‌ تُوته:

- ‌ توتل:

- ‌ تُوتْياء:

- ‌ توج:

- ‌ توجده:

- ‌ تودريج:

- ‌ تور:

- ‌ تورزي:

- ‌ تَوَّز:

- ‌ توسَّن:

- ‌ توفالت:

- ‌ توق:

- ‌ تِوَلْوَل:

- ‌ تومع:

- ‌ تُو مُون:

- ‌ تون:

- ‌ تونسي:

- ‌ تُوِ نيّة:

- ‌ توه:

- ‌ تُوِيزَة:

- ‌ توينة:

- ‌ تَيْبَتَ:

- ‌ تير:

- ‌ تِيرِاتتي:

- ‌ تيس:

- ‌ تيع:

- ‌ تِيْغَنْطَست:

- ‌ تيكوت:

- ‌ تيل:

- ‌ تِيلار:

- ‌ تيمسندة:

- ‌ تين:

- ‌ تيه:

- ‌حرف الثاء:

- ‌ ثاريقة:

- ‌ ثافسيا:

- ‌ ثال:

- ‌ ثالل:

- ‌ ثَأْلُولَة:

- ‌ ثبت:

- ‌ ثَبْثَبٌ:

- ‌ ثبج:

- ‌ ثبر

- ‌ ثبط:

- ‌ ثجّ:

- ‌ ثجل:

- ‌ ثخب:

- ‌ ثخن:

- ‌ ثدي:

- ‌ ثرّ:

- ‌ ثرب:

- ‌ ثرد:

- ‌ ثرو:

- ‌ثري

- ‌ ثعب:

- ‌ ثعلب:

- ‌ ثغر:

- ‌ ثغو:

- ‌ ثُفَّاء:

- ‌ ثفر:

- ‌ ثفل:

- ‌ ثفن:

- ‌ ثفى:

- ‌ ثقب:

- ‌ ثقف:

- ‌ ثفل:

- ‌ثل

- ‌ ثلب:

- ‌ ثلث

- ‌ ثلج:

- ‌ ثلخ:

- ‌‌‌ ثلع:

- ‌ ثلع:

- ‌ ثمّ:

- ‌ ثمد:

- ‌ ثمر:

- ‌ ثمل:

- ‌ ثمن:

- ‌ تنط:

- ‌ ثنى:

- ‌ ثوب:

- ‌ ثور:

- ‌ ثول:

- ‌ ثوم:

- ‌ ثُومُس:

- ‌ ثوى:

- ‌ ثيل:

- ‌حرف ال‌‌جيم:

- ‌ج

- ‌ جَأجَأ:

- ‌ جأر:

- ‌ جاروت:

- ‌ جأف:

- ‌ جاليش:

- ‌ جام:

- ‌ جامكية:

- ‌ جاموس:

- ‌ جامليون:

- ‌ جانت قبطة:

- ‌ جاندار:

- ‌ جانطيان:

- ‌ جاودار:

- ‌ جَاورَشْ:

- ‌ جاوري:

- ‌ جاوش:

- ‌ جاوشير:

- ‌ جاووش:

- ‌ جاوي

- ‌ جَاوِيش:

- ‌ جبّ:

- ‌ جَبَا

- ‌ جبجب:

- ‌ جبح:

- ‌ جبخ:

- ‌ جبخانة:

- ‌ جبدلي:

- ‌ جبذ:

- ‌ جبر:

- ‌ جبراس:

- ‌ جبز:

- ‌ جبس:

- ‌ جِبْسِين:

- ‌ جَبْقُن:

- ‌ جبل:

- ‌ جبن:

- ‌ جبنجويه:

- ‌ جبه:

- ‌ جبى:

- ‌ جِتْر:

- ‌ جثّ:

- ‌ جِثليق:

- ‌ جثم:

- ‌ جَجْعَن:

- ‌ جَحّ:

- ‌ جحد:

- ‌ جَحْدَب:

- ‌ جحر:

- ‌ جحش:

- ‌ جحف:

- ‌ جحفل:

- ‌ جحلق:

- ‌ حجم:

- ‌ جخّ:

- ‌ جَخْجُور:

- ‌ جَخْذَنَ:

- ‌ جدّ:

- ‌ جدب:

- ‌ جدر:

- ‌ جدس:

- ‌ جدف:

- ‌ جدل:

- ‌ جدم:

- ‌ جدن:

- ‌ جدو:

- ‌جدى

- ‌ جذب:

- ‌ جذر:

- ‌ جذع:

- ‌ جذف:

- ‌‌‌ جذل:

- ‌ جذل:

- ‌ جذم:

- ‌‌‌ جر:

- ‌ جر:

- ‌ جرأ:

- ‌ جَرَابُوح:

- ‌ جَرَاسِيا:

- ‌ جَرَافَن:

- ‌ جرب:

- ‌ جربز:

- ‌ جربندية:

- ‌ جَرْبُوز= يَربُوز:

- ‌ جربوع:

- ‌ جرثم:

- ‌ جرج:

- ‌ كرَّكاع:

- ‌ جُرْجانِيّ:

- ‌ جرجر:

- ‌ جرجرينج:

- ‌ جِرْجس:

- ‌ جَرْجَق:

- ‌ جَرجم:

- ‌ جرح:

- ‌ جرخ:

- ‌ جرد:

- ‌ جَرْدَق و‌‌جَرْذَق، جَرْدَقة وجَرْذَقة:

- ‌جَرْذَ

- ‌ جردم:

- ‌ جِرْدَوْن:

- ‌ جرز:

- ‌ جَرَزُون:

- ‌ جَرْزَ:

- ‌ جرس:

- ‌ جرش:

- ‌ جرص:

- ‌ جرط:

- ‌ جرع:

- ‌ جرف:

- ‌ جرق:

- ‌ جرك

- ‌جركش

- ‌ جرم:

- ‌ جرمز:

- ‌ جَرْمَشَق:

- ‌ جرمقاني

- ‌ جرن:

- ‌ جرنوب:

- ‌ جَرْنِيز:

- ‌ جَرْنَيْط

- ‌ جره:

- ‌ جرو:

- ‌ كَّزْوَنَّش:

- ‌ جِرِوِيا:

- ‌ جرى:

- ‌ جَزَّ:

- ‌جَزّا

- ‌ جُزْدان:

- ‌ جزر:

- ‌ جزع:

- ‌ جزف:

- ‌ جزل:

- ‌ جزم:

- ‌ جِزما زَج:

- ‌ جزن:

- ‌جزي

- ‌ جَزوِيرَة:

- ‌ جسّ:

- ‌ جسأ:

- ‌ جُسْت:

- ‌ جسد:

- ‌ جسر:

- ‌ جسم:

- ‌ جشأ:

- ‌ جشر:

- ‌ جشع:

- ‌ جشم:

- ‌ جَشْمَك:

- ‌ جشو:

- ‌ جصّ:

- ‌ جَصْطَن:

- ‌ جَضّ:

- ‌ جَطْرِيّة:

- ‌ جعب:

- ‌ جعجع:

- ‌ جعد:

- ‌ جعر:

- ‌ جَعْرافِيّا:

- ‌ جعز:

- ‌ جعس:

- ‌ جعص:

- ‌ جعفر:

- ‌ جعفل:

- ‌ جعل:

- ‌ جعلس:

- ‌ جَعْلَك:

- ‌ جَعْلَل:

- ‌ جعم:

- ‌ جعمص:

- ‌ جعو:

- ‌ جغجغ:

- ‌ جغرافي

- ‌ جغل مغل:

- ‌ جغلل:

- ‌ جغم:

- ‌ جغن:

- ‌ جغنوق:

- ‌ جفّ:

- ‌ جفُت:

- ‌ جَفْتا:

- ‌ جفْتاه:

- ‌ جِفُتْلِك:

- ‌ جفر:

- ‌ جَفِص:

- ‌ جفل:

- ‌ جِفْلاطة:

- ‌ جفن:

- ‌ جفو:

- ‌ جفى:

- ‌ جقّ:

- ‌ جقجق:

- ‌ جَقْرَمَ:

- ‌ جَقْشِير:

- ‌‌‌ جقل:

- ‌ جقل:

- ‌ جقم:

- ‌ جَقْمَق:

- ‌جكَ

- ‌ جَكَال

- ‌ جكر:

- ‌ جلّ:

- ‌ جلاو:

- ‌ جلب:

- ‌ جَلُبارة

- ‌ جلبرة:

- ‌ جلط:

- ‌ جَلْبَهنك:

- ‌ جلجل:

- ‌ جلح:

- ‌ جلحم:

- ‌ جلخ:

- ‌ جلد:

- ‌ جلز:

- ‌ جلس:

- ‌ جَلْسين أو كَلسين:

- ‌ جلط:

- ‌ جُلْعَد:

- ‌ جلغ:

- ‌ جلف:

- ‌ جُلُفْت:

- ‌ جلفط:

- ‌ جلق:

- ‌ جلك:

- ‌ جلم:

- ‌ جُلُّنَار:

- ‌ جَلَنْك:

- ‌ جلو:

- ‌جم

- ‌ جَلِينّس:

- ‌ جمجم:

- ‌ جمح:

- ‌ جمد:

- ‌ جَمْدَار:

- ‌ جمر:

- ‌ جمز:

- ‌ جمس:

- ‌ جمسعرم:

- ‌ جُمُسْفَرَم:

- ‌ جمش:

- ‌ جَمُشَك:

- ‌ جمع:

- ‌ جُمَقْدار:

- ‌ جمل:

- ‌ جملج:

- ‌ جمن:

- ‌ جمهر:

- ‌ جَنّ:

- ‌جَنَّبَ

- ‌ جَنَارِيُوه:

- ‌ جَنْبَد أو جَنْبذَ:

- ‌ جَنْبِر وحِنْبَل:

- ‌ جنت أورية:

- ‌ جنت قابطة:

- ‌ جنتيان:

- ‌ جَنْج وجِنْج:

- ‌ جِنْجِبَاسَة

- ‌ جُنْجُر:

- ‌ جنجق:

- ‌ جنْجُل:

- ‌ جمح

- ‌ جند:

- ‌ جُنْدُب:

- ‌ جُنْد بادُسْتَر:

- ‌ جندل:

- ‌ جنر:

- ‌ جنز:

- ‌ جنزبيل:

- ‌ جَنَّزَر:

- ‌ جنس:

- ‌ جنسياته:

- ‌ جنسرون:

- ‌ جنفس:

- ‌ جنفص:

- ‌ جنقل:

- ‌ جَنْك

- ‌ جننوني:

- ‌ جَنَهُ:

- ‌ جَنْوِى:

- ‌ جنى:

- ‌ جهار كاه:

- ‌ جهازك:

- ‌ جِهْبِذ:

- ‌‌‌ جَهْجَنْدَم:

- ‌ جَهْجَنْدَم:

- ‌ جهر:

- ‌ جهرم:

- ‌ جهز:

- ‌ جهش:

- ‌ جهل:

- ‌ جهم:

- ‌ جَهَنَّم (1062)

- ‌ جهى:

- ‌ جَوَّ:

- ‌ جواشير:

- ‌ جُوانبِيرة

- ‌ جوب:

- ‌ جوبان:

- ‌ جُوتارية:

- ‌ جوج:

- ‌ جَرْجَح:

- ‌ جوجخ

- ‌ جوجخانة:

- ‌ جَوْجَل:

- ‌ جوجن:

- ‌ جَوْجَوْ:

- ‌ جو حذر:

- ‌ جوخ:

- ‌ جود:

- ‌ جُوذَاب:

- ‌ جور:

- ‌ جوز:

-

- ‌ جَوْزينق:

- ‌ جَوْش:

- ‌ جوشيصيا

- ‌ جوط:

- ‌ جوع:

- ‌ جوف:

- ‌ جوق:

- ‌ جوك:

- ‌ جوكان:

- ‌ جُوكانْدار أو جُوكَندار:

- ‌ جول:

- ‌ جومطريقا وجومطريقي

- ‌ جون:

- ‌ جوه:

- ‌ جوهر:

- ‌ جوي:

- ‌ جيأ:

- ‌ جيب:

- ‌ جيح:

- ‌ جَيَّر:

- ‌ جيس:

- ‌ جَيْسُوَان:

- ‌ جيش:

- ‌جَيفَّ

- ‌ جِيَل

- ‌ جَيْلكَة:

- ‌ جينَة:

الفصل: ‌ جنبد أو جنبذ:

والإبل. وفي جوانب تدل على نفس المعنى، ففي تاريخ البربر (2: 249): هلك في جوانب تلك الملحمة.

أجنب: يطلق العربي لفظة أجنب على الغريب الذي ليس من أهله، ففي رحلة ابن بطوطة (4: 388) مثلا: والنساء هناك يكون لهن الأصدقاء والأصحاب من الرجال الأجانب.

وأجنب: ما كان من جنس أو نوع آخر، يقول ابن العوام (1: 102) بعد كلامه عن ذرق الحمام: وأما ذرق غيرها من الطيور الاجانبة (الأجانب).

أجنبي: يطلق العربي لفظة أجنبي على الغريب الذي ليس من أهله، ففي رحلة ابن بطوطة 345): فأني أخاف أن تدخل على امرأة من النساء الأجنبيات. وفي ألف ليلة (1: 345): فأني أخاف أن تدخل على امرأة أجنبية فتروح روحك.

وأجنبي: تابع، ملحق، مكمل، متمم (بوشر).

وأجنبي عن: لا يتصل به، لا يختص به.

ففي فان دن برج (ص42): كلام أجنبي عن العقد.

وأجنبي: الشخص الثالث. (فان دن برج ص70 رقم 1).

مُجَنَّة: طنفسه، بساط، في القسم الثاني من معجم فوك. غير أنها مَجَنّبة في القسم الأول منه. (أنظر مِجُنَب عند لين).

مُجَنِّبَة: ليس معناها جناح الجيش فقط، بل تعني جناح القصر أيضاً، ففي رياض النفوس (ص97 و): في خارج المسجد أخذ عصاه وجاء إلى العمود الذي في المجنبة فأخذ يطعن فيه بعصاه.

وجانب الحوض (المقري 1: 374). وجناح، ملحق (مملوك2، 2: 7).

•‌

‌ جَنْبَد أو جَنْبذَ:

فعل مشتق من الاسم جُنبذة، وهو أن

ص: 298

تملأ الكيل حتى يكون جنبذة وهي ما ارتفع من الشيء واستدار كالقبة.

وينقل الكباب (ص118 و) رأي مالك فيقول: لا يطفف ولا يجلب فأن الله تعالى (يقول): ويل للمطففين. فلا خير في التطفيف، ولكن يصب عليه حتى يجتبده فإذا اجتبده أرسل يده ولم يمسك.

ثم ينقل بعد ذلك هذه التعليقة للقاضي أبي الوليد ابن رشد: وقد في الرواية: حتى يجتبده ولم يمسك، والصواب يجنبده فإذا جنبده. قال بعض أهل اللغة: الجنبة المكان المرتفع من الأرض، وإنما قلنا هو الصواب لأن الاجتباد هو الجلب الذي منع منه.

وقد اعتمد دي غويه في معجم المتفرقات على هذا النص فقال: إن الفعل المشتق من الاسم هو أجَتَبَد، وأرى إنه قد أخطأ في ذلك. ولا بد من أن نلاحظ أن عبارة مالك فيها الفعل يجتبد واجتبد، وهو صيغة افتعل من جبد أو جبذ وقال ابن رشد، الذي نقل الكلمة الأولى والأخيرة من العبارة، أن هذا خطأ، والصواب يجنبده واذا جنبده. وألف اجنبده في قوله فإذا اجنبده التي جاءت في المخطوطة زائدة، وإنها إنما جاءت من تصحيف الكلمة إلى اجتبده.

جَنْبَذ (بالفارسية كَّنُبْدَ): معبد النار في فارس.

وآزاج، وقبة - ومعبد ذو ضريح (معجم المتفرقات).

جُنْبُذ: هي نفس الكلمة السابقة، وتطلق مجازاً على كُمّ الزهرة قبل أن تتفتح (معجم المتفرقات)، وفي مفردات ابن البيطار (1: 265): جنبذ الرمان

ص: 299