المَكتَبَةُ الشَّامِلَةُ السُّنِّيَّةُ

الرئيسية

أقسام المكتبة

المؤلفين

القرآن

البحث 📚

ولا أدري إذا كانت هذه الكلمة تدل على هذا المعنى - تكملة المعاجم العربية - جـ ٢

[رينهارت دوزي]

فهرس الكتاب

- ‌حرف ال‌‌تاء:

- ‌تا

- ‌ تابلحوت:

- ‌ تابان:

- ‌ تابوت:

- ‌ تاختج:

- ‌ تارشته:

- ‌ تازرت:

- ‌ تازَرْدِيَّة:

- ‌ تازقي:

- ‌ تاسرغنت:

- ‌ تاسْكَرَة:

- ‌ تاسَلْغَة:

- ‌ تأسممت:

- ‌ تاسومة:

- ‌ تاسى السمت:

- ‌ تاغَنْدَسْت:

- ‌ تافزة:

- ‌ تافسيا:

- ‌ تافَغَة:

- ‌ تانَغُوت:

- ‌ تاقْرة:

- ‌ تاك:

- ‌ تاكسا قهر:

- ‌ تاكوت:

- ‌ تالسَب:

- ‌ تَالْمَة:

- ‌ تالة:

- ‌ تأم:

- ‌ تامجاثت:

- ‌ تامشاورت:

- ‌ تامكَسْود:

- ‌ تانبول:

- ‌ تانغث:

- ‌ تانفيّت:

- ‌تب

- ‌ تَانْقُلْت:

- ‌ تبَانْدَة:

- ‌ تبر:

- ‌ تَبرْنَة:

- ‌ تَبرْوَري:

- ‌ تبرزق، تبرزاق:

- ‌ تَبْزَة:

- ‌ تبس:

- ‌ تبع:

- ‌ تِبْغ:

- ‌ تبل:

- ‌ تَبْلِيُوَة:

- ‌ تبن:

- ‌ تَبُّون:

- ‌ تبودك:

- ‌ تَتر، وتترىّ:

- ‌ تتن:

- ‌ تجر:

- ‌ تجه:

- ‌ تحت:

- ‌ تحف:

- ‌ تحن:

- ‌ تخّ:

- ‌ تخاريص:

- ‌ تخت:

- ‌ تَخْتَبُوش:

- ‌ تختج:

- ‌ تَخْطَروان:

- ‌ تخم:

- ‌ تَدّ:

- ‌ نرّ:

- ‌ تراخور:

- ‌ ترارية:

- ‌ تراكل:

- ‌ ترب:

- ‌ تُرْباغَة:

- ‌ تُرْبِد:

- ‌ تَرْبَس:

- ‌ تُرْبَل:

- ‌ تِرْبنْتين أو تربنتينا:

- ‌ تَرتَبيك:

- ‌ تَرْتَر:

- ‌ تَرْجَم:

- ‌ ترح:

- ‌ تُرْدَة:

- ‌ تُرْدلَّة:

- ‌ ترز:

- ‌ تَرْزازُو:

- ‌ ترس:

- ‌ تَرْسانَة:

- ‌ ترستوج:

- ‌ تُرْسْخانة:

- ‌ تُرْسُم:

- ‌ تُرْش

- ‌ تَرْشم

- ‌ تُرُغل:

- ‌ ترف:

- ‌ ترفاس:

- ‌ ترفس:

- ‌ ترق:

- ‌ ترك:

- ‌ ترَكاش:

- ‌ تُرْكُمانيَّة:

- ‌ تَرْلِك أو تَرْليك:

- ‌ ترم:

- ‌ ترما:

- ‌ ترماخية:

- ‌ تُرُمبْة:

- ‌ ترَمس:

- ‌ ترمنان:

- ‌ تَرَمَنْتْين:

- ‌ ترن:

- ‌ تُرُنْج:

- ‌ تَرنجبيل:

- ‌ تُرُنجبيل:

- ‌ ترنشان:

- ‌ ترنكر:

- ‌ تَرِنْكِيت:

- ‌ ترة:

- ‌ تَرهْلة:

- ‌ تَرْياق:

- ‌ تِرياق:

- ‌ تِرْيال:

- ‌ تزم:

- ‌ تسال:

- ‌ تسترية:

- ‌ تسع:

- ‌ تِشْرِين:

- ‌ تَشْمِيزَج:

- ‌ تطلوس:

- ‌ تعب:

- ‌ تعتُبط:

- ‌ تعتع:

- ‌ تَعْرُو:

- ‌ تعس:

- ‌ تَغْتَغ:

- ‌ تغر:

- ‌ تغندس:

- ‌ تف:

- ‌ تَفَايا:

- ‌ تفتف:

- ‌ تفاح:

- ‌ تَفُرْمَة:

- ‌ تِفْقَة:

- ‌ تفك:

- ‌ تفل:

- ‌ تفلاّيس:

- ‌ تفنك:

- ‌ تفه:

- ‌ تقر:

- ‌ تقس:

- ‌ تقل:

- ‌ تقن:

- ‌ تقي:

- ‌ تكَ:

- ‌ تكبيت:

- ‌ تَكْتَكَ:

- ‌ تَكَرْنينَة:

- ‌ تُكروري:

- ‌ تَكُفْوُر:

- ‌ تكلارات:

- ‌ تَكْنَة:

- ‌ تكوت:

- ‌ تَكِيَّة

- ‌ تل

- ‌ تَلْب:

- ‌ تلتل:

- ‌ تُلْتِي:

- ‌ تلج:

- ‌ تلد:

- ‌ تلس:

- ‌ تلع:

- ‌ تلغودة:

- ‌ تلف:

- ‌ تلم:

- ‌ تلمذ:

- ‌ تلو:

- ‌ تمّ:

- ‌ تَتِمَّة:

- ‌ تمتم:

- ‌ تمر:

- ‌تَمَرَ

- ‌ تيموردي:

- ‌ تّمْسَحَ:

- ‌ تَمَغْرَة:

- ‌ تمق:

- ‌ تمك:

- ‌ تمن:

- ‌ تميسندة:

- ‌ تنّ:

- ‌ تنباك:

- ‌ تنبيقة:

- ‌ تَنْبَل:

- ‌ تَنْبْورُ:

- ‌ تنتواسي:

- ‌ تنج:

- ‌ تند:

- ‌ تندو:

- ‌ تنر:

- ‌ تنسوخ:

- ‌ تَنَك:

- ‌ تَنْهَة:

- ‌ تنوة:

- ‌ تَهْتَه:

- ‌ تهرّج:

- ‌ تهم:

- ‌ توا:

- ‌ توب:

- ‌ تُوته:

- ‌ توتل:

- ‌ تُوتْياء:

- ‌ توج:

- ‌ توجده:

- ‌ تودريج:

- ‌ تور:

- ‌ تورزي:

- ‌ تَوَّز:

- ‌ توسَّن:

- ‌ توفالت:

- ‌ توق:

- ‌ تِوَلْوَل:

- ‌ تومع:

- ‌ تُو مُون:

- ‌ تون:

- ‌ تونسي:

- ‌ تُوِ نيّة:

- ‌ توه:

- ‌ تُوِيزَة:

- ‌ توينة:

- ‌ تَيْبَتَ:

- ‌ تير:

- ‌ تِيرِاتتي:

- ‌ تيس:

- ‌ تيع:

- ‌ تِيْغَنْطَست:

- ‌ تيكوت:

- ‌ تيل:

- ‌ تِيلار:

- ‌ تيمسندة:

- ‌ تين:

- ‌ تيه:

- ‌حرف الثاء:

- ‌ ثاريقة:

- ‌ ثافسيا:

- ‌ ثال:

- ‌ ثالل:

- ‌ ثَأْلُولَة:

- ‌ ثبت:

- ‌ ثَبْثَبٌ:

- ‌ ثبج:

- ‌ ثبر

- ‌ ثبط:

- ‌ ثجّ:

- ‌ ثجل:

- ‌ ثخب:

- ‌ ثخن:

- ‌ ثدي:

- ‌ ثرّ:

- ‌ ثرب:

- ‌ ثرد:

- ‌ ثرو:

- ‌ثري

- ‌ ثعب:

- ‌ ثعلب:

- ‌ ثغر:

- ‌ ثغو:

- ‌ ثُفَّاء:

- ‌ ثفر:

- ‌ ثفل:

- ‌ ثفن:

- ‌ ثفى:

- ‌ ثقب:

- ‌ ثقف:

- ‌ ثفل:

- ‌ثل

- ‌ ثلب:

- ‌ ثلث

- ‌ ثلج:

- ‌ ثلخ:

- ‌‌‌ ثلع:

- ‌ ثلع:

- ‌ ثمّ:

- ‌ ثمد:

- ‌ ثمر:

- ‌ ثمل:

- ‌ ثمن:

- ‌ تنط:

- ‌ ثنى:

- ‌ ثوب:

- ‌ ثور:

- ‌ ثول:

- ‌ ثوم:

- ‌ ثُومُس:

- ‌ ثوى:

- ‌ ثيل:

- ‌حرف ال‌‌جيم:

- ‌ج

- ‌ جَأجَأ:

- ‌ جأر:

- ‌ جاروت:

- ‌ جأف:

- ‌ جاليش:

- ‌ جام:

- ‌ جامكية:

- ‌ جاموس:

- ‌ جامليون:

- ‌ جانت قبطة:

- ‌ جاندار:

- ‌ جانطيان:

- ‌ جاودار:

- ‌ جَاورَشْ:

- ‌ جاوري:

- ‌ جاوش:

- ‌ جاوشير:

- ‌ جاووش:

- ‌ جاوي

- ‌ جَاوِيش:

- ‌ جبّ:

- ‌ جَبَا

- ‌ جبجب:

- ‌ جبح:

- ‌ جبخ:

- ‌ جبخانة:

- ‌ جبدلي:

- ‌ جبذ:

- ‌ جبر:

- ‌ جبراس:

- ‌ جبز:

- ‌ جبس:

- ‌ جِبْسِين:

- ‌ جَبْقُن:

- ‌ جبل:

- ‌ جبن:

- ‌ جبنجويه:

- ‌ جبه:

- ‌ جبى:

- ‌ جِتْر:

- ‌ جثّ:

- ‌ جِثليق:

- ‌ جثم:

- ‌ جَجْعَن:

- ‌ جَحّ:

- ‌ جحد:

- ‌ جَحْدَب:

- ‌ جحر:

- ‌ جحش:

- ‌ جحف:

- ‌ جحفل:

- ‌ جحلق:

- ‌ حجم:

- ‌ جخّ:

- ‌ جَخْجُور:

- ‌ جَخْذَنَ:

- ‌ جدّ:

- ‌ جدب:

- ‌ جدر:

- ‌ جدس:

- ‌ جدف:

- ‌ جدل:

- ‌ جدم:

- ‌ جدن:

- ‌ جدو:

- ‌جدى

- ‌ جذب:

- ‌ جذر:

- ‌ جذع:

- ‌ جذف:

- ‌‌‌ جذل:

- ‌ جذل:

- ‌ جذم:

- ‌‌‌ جر:

- ‌ جر:

- ‌ جرأ:

- ‌ جَرَابُوح:

- ‌ جَرَاسِيا:

- ‌ جَرَافَن:

- ‌ جرب:

- ‌ جربز:

- ‌ جربندية:

- ‌ جَرْبُوز= يَربُوز:

- ‌ جربوع:

- ‌ جرثم:

- ‌ جرج:

- ‌ كرَّكاع:

- ‌ جُرْجانِيّ:

- ‌ جرجر:

- ‌ جرجرينج:

- ‌ جِرْجس:

- ‌ جَرْجَق:

- ‌ جَرجم:

- ‌ جرح:

- ‌ جرخ:

- ‌ جرد:

- ‌ جَرْدَق و‌‌جَرْذَق، جَرْدَقة وجَرْذَقة:

- ‌جَرْذَ

- ‌ جردم:

- ‌ جِرْدَوْن:

- ‌ جرز:

- ‌ جَرَزُون:

- ‌ جَرْزَ:

- ‌ جرس:

- ‌ جرش:

- ‌ جرص:

- ‌ جرط:

- ‌ جرع:

- ‌ جرف:

- ‌ جرق:

- ‌ جرك

- ‌جركش

- ‌ جرم:

- ‌ جرمز:

- ‌ جَرْمَشَق:

- ‌ جرمقاني

- ‌ جرن:

- ‌ جرنوب:

- ‌ جَرْنِيز:

- ‌ جَرْنَيْط

- ‌ جره:

- ‌ جرو:

- ‌ كَّزْوَنَّش:

- ‌ جِرِوِيا:

- ‌ جرى:

- ‌ جَزَّ:

- ‌جَزّا

- ‌ جُزْدان:

- ‌ جزر:

- ‌ جزع:

- ‌ جزف:

- ‌ جزل:

- ‌ جزم:

- ‌ جِزما زَج:

- ‌ جزن:

- ‌جزي

- ‌ جَزوِيرَة:

- ‌ جسّ:

- ‌ جسأ:

- ‌ جُسْت:

- ‌ جسد:

- ‌ جسر:

- ‌ جسم:

- ‌ جشأ:

- ‌ جشر:

- ‌ جشع:

- ‌ جشم:

- ‌ جَشْمَك:

- ‌ جشو:

- ‌ جصّ:

- ‌ جَصْطَن:

- ‌ جَضّ:

- ‌ جَطْرِيّة:

- ‌ جعب:

- ‌ جعجع:

- ‌ جعد:

- ‌ جعر:

- ‌ جَعْرافِيّا:

- ‌ جعز:

- ‌ جعس:

- ‌ جعص:

- ‌ جعفر:

- ‌ جعفل:

- ‌ جعل:

- ‌ جعلس:

- ‌ جَعْلَك:

- ‌ جَعْلَل:

- ‌ جعم:

- ‌ جعمص:

- ‌ جعو:

- ‌ جغجغ:

- ‌ جغرافي

- ‌ جغل مغل:

- ‌ جغلل:

- ‌ جغم:

- ‌ جغن:

- ‌ جغنوق:

- ‌ جفّ:

- ‌ جفُت:

- ‌ جَفْتا:

- ‌ جفْتاه:

- ‌ جِفُتْلِك:

- ‌ جفر:

- ‌ جَفِص:

- ‌ جفل:

- ‌ جِفْلاطة:

- ‌ جفن:

- ‌ جفو:

- ‌ جفى:

- ‌ جقّ:

- ‌ جقجق:

- ‌ جَقْرَمَ:

- ‌ جَقْشِير:

- ‌‌‌ جقل:

- ‌ جقل:

- ‌ جقم:

- ‌ جَقْمَق:

- ‌جكَ

- ‌ جَكَال

- ‌ جكر:

- ‌ جلّ:

- ‌ جلاو:

- ‌ جلب:

- ‌ جَلُبارة

- ‌ جلبرة:

- ‌ جلط:

- ‌ جَلْبَهنك:

- ‌ جلجل:

- ‌ جلح:

- ‌ جلحم:

- ‌ جلخ:

- ‌ جلد:

- ‌ جلز:

- ‌ جلس:

- ‌ جَلْسين أو كَلسين:

- ‌ جلط:

- ‌ جُلْعَد:

- ‌ جلغ:

- ‌ جلف:

- ‌ جُلُفْت:

- ‌ جلفط:

- ‌ جلق:

- ‌ جلك:

- ‌ جلم:

- ‌ جُلُّنَار:

- ‌ جَلَنْك:

- ‌ جلو:

- ‌جم

- ‌ جَلِينّس:

- ‌ جمجم:

- ‌ جمح:

- ‌ جمد:

- ‌ جَمْدَار:

- ‌ جمر:

- ‌ جمز:

- ‌ جمس:

- ‌ جمسعرم:

- ‌ جُمُسْفَرَم:

- ‌ جمش:

- ‌ جَمُشَك:

- ‌ جمع:

- ‌ جُمَقْدار:

- ‌ جمل:

- ‌ جملج:

- ‌ جمن:

- ‌ جمهر:

- ‌ جَنّ:

- ‌جَنَّبَ

- ‌ جَنَارِيُوه:

- ‌ جَنْبَد أو جَنْبذَ:

- ‌ جَنْبِر وحِنْبَل:

- ‌ جنت أورية:

- ‌ جنت قابطة:

- ‌ جنتيان:

- ‌ جَنْج وجِنْج:

- ‌ جِنْجِبَاسَة

- ‌ جُنْجُر:

- ‌ جنجق:

- ‌ جنْجُل:

- ‌ جمح

- ‌ جند:

- ‌ جُنْدُب:

- ‌ جُنْد بادُسْتَر:

- ‌ جندل:

- ‌ جنر:

- ‌ جنز:

- ‌ جنزبيل:

- ‌ جَنَّزَر:

- ‌ جنس:

- ‌ جنسياته:

- ‌ جنسرون:

- ‌ جنفس:

- ‌ جنفص:

- ‌ جنقل:

- ‌ جَنْك

- ‌ جننوني:

- ‌ جَنَهُ:

- ‌ جَنْوِى:

- ‌ جنى:

- ‌ جهار كاه:

- ‌ جهازك:

- ‌ جِهْبِذ:

- ‌‌‌ جَهْجَنْدَم:

- ‌ جَهْجَنْدَم:

- ‌ جهر:

- ‌ جهرم:

- ‌ جهز:

- ‌ جهش:

- ‌ جهل:

- ‌ جهم:

- ‌ جَهَنَّم (1062)

- ‌ جهى:

- ‌ جَوَّ:

- ‌ جواشير:

- ‌ جُوانبِيرة

- ‌ جوب:

- ‌ جوبان:

- ‌ جُوتارية:

- ‌ جوج:

- ‌ جَرْجَح:

- ‌ جوجخ

- ‌ جوجخانة:

- ‌ جَوْجَل:

- ‌ جوجن:

- ‌ جَوْجَوْ:

- ‌ جو حذر:

- ‌ جوخ:

- ‌ جود:

- ‌ جُوذَاب:

- ‌ جور:

- ‌ جوز:

-

- ‌ جَوْزينق:

- ‌ جَوْش:

- ‌ جوشيصيا

- ‌ جوط:

- ‌ جوع:

- ‌ جوف:

- ‌ جوق:

- ‌ جوك:

- ‌ جوكان:

- ‌ جُوكانْدار أو جُوكَندار:

- ‌ جول:

- ‌ جومطريقا وجومطريقي

- ‌ جون:

- ‌ جوه:

- ‌ جوهر:

- ‌ جوي:

- ‌ جيأ:

- ‌ جيب:

- ‌ جيح:

- ‌ جَيَّر:

- ‌ جيس:

- ‌ جَيْسُوَان:

- ‌ جيش:

- ‌جَيفَّ

- ‌ جِيَل

- ‌ جَيْلكَة:

- ‌ جينَة:

الفصل: ولا أدري إذا كانت هذه الكلمة تدل على هذا المعنى

ولا أدري إذا كانت هذه الكلمة تدل على هذا المعنى في كلام ابن حيان (ص17 و): (واجتهد في الدفاع عن نفسه حتى غرته الدولة وانقشعت عنه الجولة فألقى بيده ونزل إلى الخليفة عبد الرحمن).

جَولان: جارٍ واسم الماء الجاري (معجم مسلم).

جَوَالة: جزية (بوشر، محيط المحيط). ولعل هذه الكلمة تصحيح جَوَالٍ جمع جالية.

جائل. دساتر جائلة أي ملاوي دوارة (في الآلة الموسيقية ذات الأوتار)(المقدمة 2: 354).

مَجال. ويجمع على مجالات: موطن القبيلة البدوية الذي تجول فيه عادة (تاريخ البربر 1: 16، 18، 31، 45، 47، 53، 55 الخ).

ومجَال: مصدر للفعل جال (معجم الادريسي، معجم البلاذري، تاريخ البربر 1: 35، 64، ملر أيام غرناطة ص3).

ومجال: موضع الجولان، ميدان (معجم الادريسي).

ومجال: رواق، أسطوان، ففي أماري (ص390): المجال الذي بجامع طرابلس من جهة جوفه.

ومُجَوِّل: حاج (أنظر: جَوَّل).

•‌

‌ جومطريقا وجومطريقي

.:

(يونانية) علم الهندسة (مخطوطة الاسكوريال 535).

•‌

‌ جون:

جوَّن بالتشديد: دوَّر (فوك) وعسّق، قعَّر، جوّف (بوشر وذهب هدرا، خسر، رداهن، تملق، وغر، غشَّ، ختل، خدع (بوشر).

تجوَّن: جاءت في معجم فوك في مادة دوَّر.

تجُّون: تَعمّق (بوشر) وتغلغل إلى قعر الشيء، ونهايته. يقول فليشر في طبعته ألف ليلة ج12 المقدمة ص93 أن معناها توغل في الغار (ألف ليلة برسل 4: 107).

وتجوَّن البحر: توغل في الأرض وكون جونا أي خليجا (معجم الادريسي).

ويقال في الكلام عن أرض قلعة: وقد تجونت نواحيها وأقطارها (عباد1: 5 وأنظر 3: 13) أي امتدت واتسعت (أنظر: 3: 23آ).

وتستعمل تجوّن مجازا بمعنى توغل في الفجور (دي ساسي لطائف 1: 151) وقد أساء الناشر تفسيرها في ص471).

وتجوَّن: تبحّر وتعمق في المعرفة؛ وعرض نفسه للخطر؛ وضل وأخطأ (بوشر).

ص: 352

جان: برنز، نحاس أحمر (همبرت ص170).

جَوْن ويجمع على أجْوان: خور خليج (فوك، بوشر، محيط المحيط وهو فيه جُون بالضم، معجم الادريسي).

وجوناً: سائرا في محاذاة الجون (معجم الادريسي).

والجون بالتعريف: النجم وهو من نجوم الدب الأكبر (القزويني 1: 30، 43).

جَوْنَة: وهدة بين جبلين، ومجازا: نقرة العين. ففي المنصوري: جَوْنَة هي الوهدة بين جبلين استعارها لنقرة العين.

وجونة: شُرَيْم، خُليج، فرضة، ملجأ للسفن (بوشر).

جَوَان (فارسية): غلام (ألف ليلة برسل 7: 291) أنظر المادة التي تليها.

جوين: عميق (بوشر) - وتعني هذه الكلمة التي جاءت في ألف ليلة (برسل 7: 283) فيما يقوله هابشت (رجلا قد خدع) لأنه وجد في معجم بوشر أن الفعل جَوَّن يعني خدع ولكن فليشر يرى، في مجلة درسدورف (1839 ص433) وهو محق، إنه لا يمكن اشتقاق صيغة جوين من جوَّن، وهو يرى أن لمة جوين هي الصيغة العربية لكلمة جوان الفارسية أو تصغيرها ومعناها غلام، فتى التي وردت في ألف ليلة (7: 291).

وأخيرا فإني أي أن كلمة حزين التي وردت في ألف ليلة (7: 284) إنما صوابها (جوين) أيضاً.

جوينة: تمّ، إوز عراقي (همبرت ص66).

جاون: ذكر هذه الكلمة ابن خلكان (1: 279) في ترجمته للزمخشري، قال: وهو يمشي في جاون خشب لأن إحدى رجليه كانت سقطت من الثلج. كما وردت في عبارة أخرى (8: 80 وستنفيلد).

إن استعماله حرف الجر (في) يحملني على الظن أن المقصود (رجل من خشب) وليس (عكازا) ولو أن المصنف أراد عكازا لاستعمل الكلمة المألوفة.

تَجْوِين: تجويف (بوشر).

ص: 353